Facebook — teyit iş birliğinin yayıncılar üzerindeki etkisi ve öneriler

Facebook’un Türkiye’de teyit.org ile başlattığı üçüncü taraf haber doğrulama programının yedinci ayını geride bıraktık. Facebook’un kendi platformunda yayılan sahte haberleri önlemek, kullanıcılarına sağlıklı bilgi akışı sunmak için geliştirdiği program, 35 ülkede, teyit.org gibi tarafsızlığı ve şeffaflığı Uluslararası Doğruluk Kontrolü Ağı tarafından onaylanmış organizasyonlarla sürdürülüyor.

Program çerçevesinde üçüncü taraf haber doğrulama organizasyonları, Facebook’ta dolaşımda olan sahte bilgileri, sitelerinde yayınladıkları analizlerle işaretleyerek, platformun bu gönderilerin dolaşımını önlemesine yardım ediyor.

Geçen birkaç ayda Facebook’a ve bu programa yöneltilen eleştirilerin sayısında bir artış olsa da, deneyimimiz programın her iki tarafı da güçlendirici nitelikte olduğu.

Bu programın teyit.org’un etkisi için birden fazla önemi var.

Kendi etkimizi ölçebilmek adına yanlış bilginin internetteki erişimini kısıtlamayı ana amaçlarımızdan biri olarak belirlemiştik. Başlarda bunu gerçekleştirmek ve ölçmek çok kolay olmadıysa da Facebook’un doğrulama programıyla birlikte artık, platform içindeki sahte bilgilerin erişimini düşürebilecek araçlara sahibiz.

Sosyal etki yarattığımızdan emin olmamızı sağlayacak bir diğer nokta ise haber sitelerinin yaptıkları hatayı düzeltme, duyurma, özür dileme mekanizmasını çalıştırabilmekti. Hala takibinde zorlansak da, haberinin yanlış olduğunu tespit ettiğimiz bir medya organizasyonunun düzeltme yaptığını fark ettiğimizde bunu duyurmaya gayret ediyoruz. Böylece diğer organizasyonları da bu konuda yüreklendirebilmeyi umuyoruz.

Sahte haberin erişimi nasıl düşüyor?

Facebook tarafından teyit.org’a sağlanan sisteme her gün yüzlerce gönderi düşüyor. Bu gönderiler, Facebook’un algoritması tarafından sahte olabileceği düşünülerek seçilenler ile Facebook kullanıcılarının yanlış bilgi içerdiği gerekçesiyle şikayet ettiği gönderilerden oluşuyor.

Bizim sorumluluğumuz ise yaptığımız işi yapmayı sürdürmek. Bir bilginin tamamen yanlış olduğunu veya yanlış bilgi içerdiğini yazdığımız bir analiz ile tespit etmişsek, bu yanlış bilgiyi içeren gönderileri Facebook’un sağladığı sistem içinde işaretliyoruz. Gerisi Facebook’un doğrulama programını çalıştırmasına bakıyor.

Bir gönderinin sahte olduğunu tespit etmemizin ardından, o gönderinin erişiminde -Facebook’un belirttiğine göre- %80 civarında düşüş gözleniyor. Bir Facebook sayfası defaatle yanlış olduğu tespit edilen gönderiler paylaşıyorsa, sayfanın içeriklerinin -doğru bilgi içerenlerin dahi- dağıtımı azaltılıyor, sayfanın reklam vermesi ve para kazanması sınırlandırılıyor.

Facebook ile Mayıs’tan bu yana sürdürdüğümüz çalışmanın şu aşamasında, bizim için bir etki ölçümü çıtası olan “sahte haberin erişimini düşürme”ye dair elimizde güçlü veriler yok. Buna rağmen Facebook’un, teyit.org tarafından yanlış olduğu işaretlenen gönderileri paylaşan kişilere bildirim gönderme, yanlış bilginin altında teyit.org analizini önerilen makale olarak gösterme gibi özelliklerinin sahte haberin sirkülasyonuna ciddi darbe vurduğu bir gerçek.

Bu sistemin özellikle sahte haber yayarak takipçi kazanma amacı güden, Facebook kullanıcılarını bilinçli olarak yanıltmayı hedefleyen sayfalar açısından korkutucu olduğunun altını çizmekte fayda var. Farklı sosyal medya platformlarında çeşitli troll veya propaganda faaliyeti örgütleyen grupların Facebook’ta git gide önemsizleştiğini göreceğiz. teyit.org’un sahte olarak işaretlediği gönderileri nedeniyle yüz binlerce takipçisi olan Facebook sayfalarının gücünü kaybeden kötücül aktörlerin, farklı platformlarda anonim hesaplarla teyit’i hedef tahtasına koyması da beklenmedik değil.

Haber siteleri nasıl etkileniyor?

teyit.org editörlerinin belli bir metodoloji çerçevesinde açık kanıtlara dayandırarak hazırladığı analizler sayesinde sahte olduğu anlaşılan bilgileri paylaştığı için erişim kaybı yaşayanlar sadece trollük yapan sayfalar değil.

Erişim bariyerine takıldığı için zarara uğrayanlar arasında haber siteleri de yer alıyor. Kimi zaman sağlık kategorisine Google’dan tık çekmek için koydukları bir haber, kimi zamansa doğrulama mekanizmalarını harekete geçirmeden yayınladıkları çarpıtma görseller teyit editörlerinin ağına takılıyor.

Haber sitelerinin Facebook sayfaları için durum, diğerlerinden biraz daha farklı. Bu siteler, Facebook sayfalarını gelir modellerinin de bir parçası haline getirmiş durumdalar. O nedenle sayfalarının erişim kaybetmesi, gelir kaybetmeleri anlamına geliyor.

Hatanızı düzeltin

İki yıllık tecrübemiz bize yanlış bilginin her zaman kasıtlı yayılmadığını gösterdi. Doğru olmadığını tespit ettiğimiz bir bilgiyi Facebook’ta paylaşan sayfalar ve kişiler aynı zamanda doğru bilginin de yayılmasında kolaylaştırıcı rol oynuyor olabilir. Bu nedenle yayıncıların yanlış bir bilgi nedeniyle erişim engeline takılmaktan kurtulabilmek için yapması gereken üç önemli şey var.

İlki düzeltme yapmak. Eğer yanlış olduğu teyit.org editörleri tarafından açık kaynaklara dayandırılan bir analizle tespit edilen bir bilgiyi yayımladıysanız, mutlaka içeriğinizi düzeltin. Bu içerik bir link içerisinde barınıyorsa, linkin içindeki bilgiyi silip sanki o yayını hiç yapmamış gibi davranmanız sizi erişim engelinden kurtarmıyor. Mutlaka hatanızı düzeltmeniz gerekiyor. İlgili düzeltmenin ardından itiraz@teyit.org’a göndereceğiniz bir e-posta editörlerimizin Facebook sistemi içinde, sizin gönderinize ilişkin değerlendirmeyi değiştirmesini sağlayacak. Facebook böyle durumlarda erişim engelinin sürmeyeceğini belirtiyor:

S: YAYINCILAR OLUŞTURDUKLARI BİR İÇERİK İÇİN NASIL DÜZELTME YAYINLAR VEYA PUANLAMASINA NASIL İTİRAZ EDER?

C: Yayıncılar (1) puanlanan içeriği düzeltirse veya (2) haber doğrulayıcının puanlamasının yanlış olduğunu düşünürse, doğrudan üçüncü taraf haber doğrulama kuruluşlarıyla iletişime geçebilirler.

(1) Düzeltmeler: Düzeltme yayınlamak için, yayıncının asılsız içeriği düzeltmesi ve doğrudan haber üzerinde bir düzeltme yapıldığını açık bir şekilde belirtmesi gerekir.

(2) İtirazlar: Bir puanlamaya itiraz etmek için yayıncının ilk puanlamasının neden yanlış olduğunu açıkça belirtmesi gerekir.

Puanlama başarıyla düzeltilirse veya puanlamaya başarıyla itiraz edilirse, içerik üzerinde uygulanan yaptırım ve Sayfa veya domain üzerindeki kısıtlama kaldırılır. Sayfa veya domainin dağıtımının eski haline dönmesi birkaç gün sürebilir. Bu süreç diğer asılsız haber kısıtlamalarından ve ilgili müdahalelerden (tıklama tuzağı yaptırımları gibi) etkilenir.

Yayıncılar için erken uyarı sistemi ve eğitim

Yanlış bilginin sirkülasyonunu önlemek ve internetteki varlık süresini kısaltabilmek için bir erken uyarı sistemi geliştirdik. Yayıncıların yapabileceği ikinci şey bu erken uyarı sistemine dahil olmak. teyit.org editörlerinin kullandığı iç yazılım, bir iddia incelemeye alındığı anda haber sitelerine e-posta gönderebiliyor. O iddia sonucu inceleme tamamlanmadan ortaya çıkmadığı için, iddianın doğru ya da yanlış olduğunu bu e-postada söyleyemiyoruz. Ancak haber sitelerine, eğer bu iddiayı sitelerinde yayınlamışlarsa dönüp gözden geçirme ve gerekli düzeltmeyi yapmak için zaman tanımış oluyoruz. Bu uyarı sisteminden yararlanmak isteyen yayıncıların, uyarı e-postasını alacak ilgili mail adresini atakan@teyit.org adresine göndermeleri yeterli.

Editörlerimizin kullandığı yazılımda bir iddia “in progress” olarak işaretlendiğinde, yayıncılara e-posta gönderiyoruz. Takipçilerimiz Editör Masası üzerinden bu süreci izleyebilir: https://teyit.org/editormasasi

Burada önemle vurgulamak istediğim bir nokta var: Çoğu haber sitesi, Anadolu Ajansı (AA), Demirören Haber Ajansı (DHA) gibi ajansların haberlerini otomatik olarak kendi platformlarına çekip yayımlıyor.

Ancak teyit’in perspektifinden bir haberi kimin ürettiği kadar, kimin yayımladığı ve yaydığı da çok önemli. Bu nedenle bir haber sitesinin o haberi ajanstan otomatik yayınlaması, onun sorumluluğunu ortadan kaldırmıyor. Haber sitelerinin kendi iç işleyişindeki bu editoryal süreç, eğer yanlış bir bilginin tekrar yayılmasına sebep oluyorsa, sistemini gözden geçirmesi gereken teyit mekanizması değil haber siteleridir. Dolayısıyla yanlış bilgi paylaştığı için erişimi düşen haber sitelerinin “haber bana değil ajansa aitti” söyleminden önce yayımladığı yanlış bilgiyi düzeltmesi gerekiyor.

Son olarak haber siteleri kendi ekiplerini sahte bir bilgiyi tespit etme konusunda yetiştirmek için acele etmeli. Bir bilginin sahte olduğunu kanıtlamak bazen ve gerçekten bir görsele sağ tıklayıp “Google’da arat” demek kadar basitken, bazen derin düşünme ve araştırma kapasitesini dijital araçlarla birleştirmeyi gerektiriyor. Her şey bir sağ tık kadar kolay olsaydı kimse AA’nın İki lise öğrencisinin projesi Google Bilim Fuarı’nda yarı finale kaldı haberini yayımlamazdı. teyit.org editörleri bu eğitimleri dileyen haber organizasyonlarına vermek için hazır.

2019’da diğer platformlar da yanlış bilgiyle mücadeleyi gündemine almalı

Facebook’un Türkiye’de teyit ile sürdürdüğü doğrulama programı 2019’da da gelişerek devam edecek. Yanlış bilginin internetteki dolaşımını düşürmek için var gücümüzle çalışacağız. Diğer sosyal medya platformlarının kendi mecralarında geliştireceği benzer önlemler için içgörülerimizi aktarmayı sürdüreceğiz.

Gelecek yıl, haber organizasyonlarının başka bir platformda daha erişimlerini kaybetmeyi beklemeden harekete geçtiği ve kendi ekiplerinin kapasitesini iyileştirdiği bir sene olmalı.

Originally published at teyit.org on December 28, 2018.