Online Doğrulama ve Onaylama Araçları

Haberin doğrulanması gazetecilik için kritik öneme sahip. Her haberde gerçekler, veriler ve alıntılar tekrar tekrar doğulanmalı. Aşağıda online doğrulama araçlarından oluşan ve Emergency Journalism tarafından hazırlanan liste gazetecilere haberlerini doğrularken ihtiyaç duyabilecekleri teknik avantajlar sunuyor.

Kişiler: Sosyal medyada aktif olan kullanıcıların profillerini ve iletişim bilgilerini bulmayı sağlayan online doğrulama araçları

• WHOIS Bir web sitesinin alan adının kim tarafından satın alındığı, kişinin nerede yaşadığı ve iletişim bilgilerine dair detaylara erişimi sağlayan whois sorgulaması. Not: Bazı şirketler, müşterilerinin isteği üzerine whois bilgisini göstermeyebiliyor.
• Spokeo Kişi arama motoru Spokeo aradığınız kişinin ismi, email adresi, telefonu veya kullanıcı adıyla sorgulama yapıyor. Kişinin profilini, yaşını, iletişim bilgilerini, eğitim ve evlilik durumunu sosyal platformlarda yaptığı aramalarla ortaya çıkaran Spokeo’yu WSJ, NBC, CNN gibi haber kanalları da kullanıyor. Ancak ücretsiz olarak sağladığı bilgi oldukça sınırlı, daha fazlası için belli bir miktarı gözden çıkarmak gerekiyor.
• Hoverme Google Chrome eklentisi olarak çalışıyor ve Facebook haber akışınızdaki kişilerin diğer sosyal ağlardaki hesaplarını gösteriyor.
• Identify Firefox eklentisi, Hoverme gibi kişilerin herhangi bir sayfadaki bilgileri üzerinden sosyal medyadaki hesaplarını bulmanızı sağlıyor.
• Rapportive Gmail eklentisi Rapportive, mailinizdeki kişilerin sosyal medya hesapları, konumları ile ilgili bilgi sağlıyor.
• Klout Klout, bir skor tablosu ile kişilerin sosyal ağlardaki gücünü, takipçi sayısı, retweet, retweetlerin etki gücü, mentionlar, yorumlar, beğeniler ve arkadaş sayıları gibi değişkenler ile hesaplayarak bir Klout Score oluşturuyor.
• Person Finder Google.org projesi olan Person Finder, bir felaket anında o konumda bulunan kişilere dair bilgileri topluyor ve sevdiklerini arayanlara bu bilgilere ulaşma imkanı sağlıyor. Sichuan’daki depremde ve Boston’daki bombalama olaylarında kullanılan Person Finder henüz geliştirilmekte olduğundan henüz Türkiye üzerinde böyle bir çalışma yapılmış değil. Ancak gazeteciler için kayıp kişilerin yakınları veya arkadaşlarına erişme imkanı sağlayabilecek bir araç olarak gelecekte önem kazanacak gibi duruyor.

Altın kural, sosyal medyadaki materyali üreten kişiyle telefon görüşmesi yapmaktır. Diktatörlük altında yaşayan bir kişinin kendisini korumak amacıyla anonim kalma isteği dışında kaynağın güvenilirliğini sağlamak için onunla karşılıklı konuşmak ve çektiği fotoğraf ya da videoyu kullanmak amacıyla izin istemek önemlidir.

– David Turner, Inside the BBC’s Verification Hub (2012)

Yerler

• Google Maps Kutup bölgelerinin civarı dışında dünyanın büyük bir kısmını kapsayan uydu görüntülerini yüksek kalitede sağlayan online harita. 360 derece sokak görüntüsünden, hava durumu bilgisine kadar detay sunuyor.
• Panoramio Google Maps üzerin etiketlenen, lokasyon bazlı binlerce fotoğrafı barındıran fotoğraf paylaşım sitesi.
• Wolfram Alpha Veri tabanındaki veriler ile yapılandırarak sorduğunuz sorulara matematiksel cevaplar üreten cevap motoru. Arama motorlarının aksine, Wolfram Alpha sizi bir siteye yönlendirmiyor, direk sorunuzun cevabını uygun görselleştirmeyle birlikte veriyor.

Görseller

Nihayet, gazeteciliği eğlenceden, propagandadan, fantaziden veya sanattan ayıran şey doğrulama disiplinidir… Yalnızca gazetecilik ilk etapta gerçekte ne olduğuna odaklanır.

– Bill Kovach and Tom Rosenstiel,The Elements of Journalism (2001)

• TinEye Tersten görsel arama motoru. Görsellerin ilk olarak nerede kullanıldığından nasıl kullanıldığına, üzerinde değişiklik yapılmışsa eski versiyonlarına ve eğer varsa yüksek çözünürlüklü kopyalarına ulaşmayı sağlar.
• Google Search by Image Görseli yükleyerek ya da bir görselin linkini kopyalayarak Google üzerinden o görsele benzer görsellerin sorgusuna ulaşabiliyorsunuz. Bir fotoğrafın daha önce kullanılıp kullanılmadığına dair bilgi edinmek için elzem bir arama motoru.
• Foto Forensics Fotoğraflar üzerinde error level analysis (ELA) ismi verilen bir analiz uygulayarak hata paylarını veya modifiye edilip edilmediğini ortaya çıkarıyor.
• JPEGsnoop Görsel üzerinde değişiklik yapılıp yapılmadığını denetleyebilen ücretsiz Windows uygulaması. İsmine rağmen AVI, DNG, PDF, THM uzantılı dosyalarla da çalışabiliyor. Ayrıca tarih, kamera tipi ve lens ayarları gibi bilgileri de ortaya çıkarıyor.
• Jeffery’s Exif Viewer Görsellerin EXIF (Exchangeable Image File) bilgisini ortaya çıkaran online araç. Görselle alakalı olarak tarih ve saat, kamera tipi ve bazı durumlarda GPS konumu gibi detaylara ulaşmanızı sağlıyor.

Kaynak: http://emergencyjournalism.net/useful-links-verification-tools/

ilk olarak matakanfoca.com’da yayınlandı.