teyit.org’da yayınlanan bir analizin anatomisi
teyit.org yazar ve editörleri her gün sosyal medyada veya haber sitelerinde ortaya çıkmış onlarca iddia ve şüpheli haberin incelemesini gerçekleştiriyor. Birçok şüpheli haber yaygınlaşmadan önce teyit.org takipçileri sayesinde ağımıza yakalansa da, iddiaları incelemek ve güvenilir kaynaklara ulaşmak zaman alıyor.
Günlük rutin içerisinde bir iddianın hangi aşamalardan geçtiğini bu iş akışı yazısında paylaşmak istiyoruz. 4 adımlı süreç şöyle işliyor;
1) Tarama
İşe şüpheli haberlerin taranmasıyla başlıyoruz. Tarama konusunda en büyük yardımcımız teyit.org takipçileri. İnternette karşılaştıkları bilginin doğruluğundan emin olamayan kullanıcılar Facebook, Twitter, WhatsApp ve e-posta aracılığıyla teyit.org’a günde ortalama 124 mesaj ile 24 tekil şüpheli haber gönderiyor (Mart 2018 itibariyle).
Sosyal medya ve WhatsApp ihbar kanallarından teyit.org’a iletilen şüpheli haberlerin yanı sıra editörler de her gün yaptıkları internet taramasıyla buldukları şüpheli haberleri topluyor.
Bu ilk aşamada, toplanan tüm şüpheli haberler dubito ismini verdiğimiz bir yönetim panelinde buluşuyor. Bu sayede, tek bir sayfada tüm iddiaları görmemiz ve yönetmemiz mümkün hale geliyor.
2) Seçme, önceliklendirme
Tek bir panele toplanan tüm iddialar arasında seçme yapmak için üç kriterli bir önceliklendirme uyguluyoruz. Bunu yapmamızın sebebi, ihbar edilen tüm içerikleri kontrol etmenin insan gücüne bağlı olması. Zamanı en iyi kullanabilecek şekilde önceliklendirme yaparak daha fazla iddiayı inceleyebileceğimizi düşünüyoruz.
İlk önce iddianın verilere ve somut delilere dayanılarak doğrulanabilir olup olmadığını kontrol ediyoruz. Örneğin yorum, varsayım ya da gelecek öngörüsü içeren iddialar veya izi sürülemeyecek kadar geçmiş tarihte yaşanmış olaylar bu aşamada elenebiliyor. İddia doğrulanabilir değilse, bir daha bakılmamak üzere kaldırılıyor.
Doğrulanabilir iddialar arasında yaygınlık ve önem kriterlerine göre önceliklendirme uyguluyoruz. En yaygın ve en önemli iddialar öne alınıyor. Yaygınlığı, iddianın sosyal medyadaki paylaşılma ve etkileşim oranları ya da bir haber sitesinde yer alması belirliyor. Önem ise, hedef gösterme, ayrımcılık ya da çatışma ihtimali doğuran içeriklerde belirleyici oluyor. İddia yaygın veya önemli değilse, başka bir zaman incelenmek üzere, öncelikli olmayan iddialar için oluşturduğumuz bir alanda saklamaya devam ediyoruz.
İddia kriterleri bu aşamaları geçebiliyorsa iddiayı incelenecek kişi belirleniyor ve araştırma başlıyor. Ancak tüm bu sürecin anormal gelişmelerin yaşanmadığı, gündemin rutin seyrettiği zamanlar için olduğunu söylemekte fayda var. Eğer duygusal yükselişlerin yaşandığı bir kriz anı söz konusuysa önceliklendirme kriterlerinin arasına bir de aciliyet giriyor. Bu kriter de kriz anında yaygınlığına bakılmaksızın doğrulanması gereken (kan ihtiyacı, gönüllü ihtiyacı, kayıp ilanı vs.) acil içerikler için belirleyici olabiliyor.
Öncelikli olarak belirlenen iddialar yazar ve editörler arasında paylaşılarak, araştırılmaya başlanıyor.
3) Araştırma ve yayın
İncelenen iddianın doğruluğuna ya da yanlışlığına işaret eden en az iki delil ortaya çıkarılabiliyor, bu deliller doğrulanabiliyor ve tüm kullanıcıların ulaşabildiği kaynaklarda bulunuyorsa analiz yazım aşamasına geçiliyor.
Analizde tespit edilen tüm delillere yer veriliyor. Böylece hem analizi okuyan kişinin bilginin doğru olup olmadığını gösteren verilere ulaşması kolaylaştırılmış oluyor hem de kullanıcıların doğrulama sürecini yazı boyunca takip edebilmesi, eksik ve hataları tespit edebilmesi sağlanıyor.
Eğer yazılan analizdeki delillerin doğru olmadığı, kaynakların güvenilir olmadığı veya delillerin birbirini doğrulamadığı tespit edilirse analiz yayınlanmamak üzere kaldırılıyor.
4) Etki takibi
Analiz yayınlandıktan ve sosyal medya kanalları aracılığıyla kullanıcıya ulaştırıldıktan sonra, yanlış bilgiyi yayan sosyal medya hesapları ve haber siteleri düzenli olarak kontrol ediliyor. Bu kontroller sırasında söz konusu yanlış bilgiyi düzelten ya da kaldıran bir mecra olursa, teyit.org Twitter hesabından teyit takip başlığı altında duyuruluyor.
Hata yapanın açıkça duyurulduğu kadar, hatasını düzeltenin de duyurulduğu bu yöntem, yanlış bilginin yayılımını durdurmak için adım atanların öne çıkarılması açısından değerli. Ayrıca bu sayede teyit.org’un yayınladığı analiz ile sağladığı başarıyı görmemiz de kolaylaşmış oluyor.
